Yapay diller

Yapay diller son zamanlarda ilgimi çeken bir konu. Eskiden pratik
olmadıklarını düşünürdüm, ama bir iki şey fikrimi değiştirmeye
başladı.

Birincisi palm pilot'un başarısı. Biliyorsunuz kalemle ekrana yazma
kavramını getiren ilk alet Apple Newton oldu (benim bildiğim). Fakat
başarılı olamadı, en büyük sebeplerinden biri de el yazısı tanıma
fonksiyonunun çok iyi çalışmamasıydı. Palm'in muciti Jeff Hawkins'in
getirdiği yenilik, insan yazısına benzeyen fakat makinenin anlamasını
kolaylaştırmak için standardize edilmiş bir yazı stili oldu. İnsanlar
bu yazıyı yazmayı yarım saatte öğrenebiliyor. Normal el yazısını ise
yıllar süren araştırmadan sonra makineler hala tam çözemiyor. Doğal
dilde aynı fikri uygulayıp makinelerin gerzekliğini insanların
esnekliğiyle çözebiliriz belki. (Bu arada Jeff Hawkins palm'dan
kazandığı parayla hep rüyasında yatan bir beyin araştırma enstitüsü
kurdu, bir de teorilerini anlattığı çok güzel bir kitap yazdı, tavsiye
ederim: On Intelligence)

İkincisi de yapay diller (conlang) üzerinde yeni yeni keşfetmeye başladığım çalışmalar. Bu konuda her zamanki gibi wikipedia iyi bir başlangıç: (Constructed language) Esperanto'yu hepimiz duymuşuzdur. Beni şaşırtan 19. yüzyıl sonundan beri buna benzer yüzlerce proje başlatıldığı (Star Trek'in Klingon dili, Tolkien'in Middle-earth dilleri bile gramerleri, fonetik kuralları ile bir hayli gelişmiş diller). İlginç bulduğum bir örnek, aerospace industry'nin öncülük ettiği Simplified English AECME standardı (Controlled natural language, Simplified English). Diğeri ise Loglan: logic üzerine kurulmuş ve doğal dillerdeki ambiguity'yi kaldırmaya yönelik bir dil (Loglan, Lojban). Loglan'ın orijinal amacı doğal dillerin sahip oldukları bir takım engelleri ortadan kaldırarak bunların düşünce üzerindeki sınırlamalarını da kaldırmayı denemek (Sapir-Whorf hypothesis). Bu da başlı başına ilginç bir soru ama sonuçta ortaya çıkan dilde ambiguity bırakmamış olmaları bilgisayarlarla iletişim için büyük bir nimet.

Related link