Düşünce deneylerine iyi bir örnek

Üniversitede fizik hocamdan duyduğum bir düşünce deneyi hikayesi
geldi aklıma. Düşünce deneylerinin iyi düşünüldüğü zaman ne kadar
etkili olabileceğine bir örnek:

Aristo'nun fiziğinde düz giden cisimler ittirilmezlerse bir süre
sonra dururlar. İki cisim bırakıldığında ağır olan önce
düşer. Bunlar günlük deneyimimizle tutarlı gibi görünen
sonuçlar. Ayrıntılı bir deney yapılmadığında bir çocuğa da
sorsanız bu cevapları alırsınız basit düşünce deneylerinden. Bugün
Aristo'yu suçluyoruz, adam niye bir kuleye çıkıp da denememiş
diye. Ama suç gerçekten düşünce deneyinde mi?

Dikkatle tasarlanmış bir düşünce deneyi bize gerçeği gösterebilir.
Örneğin Pisa kulesinin tepesinden bir tuğla bıraktığımızda
diyelim yere düşmesi 10 saniye sürsün. Birincisine eş ikinci bir
tuğla bıraktığımızda onun da 10 saniyede düşeceğine herhalde
Aristo'nun da bir şüphesi yoktu. Peki iki tuğlayı aynı anda
bıraksak? Birbirlerini etkilediklerini düşünmediğimize göre yine
birlikte on saniye sonra yere çarpacaklar. Şimdi çarpıcı noktaya
geldik: iki eş tuğlanın arasına bir damla japon yapıştırıcısı
damlatıp bunları iki kat büyüklükte tek bir kütle haline
getirelim. Bu yeni kütleyi bıraktığımızda kaç saniyede düşmesini
bekliyoruz? Bunun bir önceki deneyden gerçekten bir farkı var mı?
Birinde iki tuğla yanyana düşüyor, diğerinde yine yanyana
birbirlerine yapışık düşüyorlar. Sanırım Aristo vaktiyle bu
deneyi düşünse Galileo'dan 2000 yıl önce doğru çözümü gorebilirdi.


Related link